بارنامه یا Bill Of Landing نوعی قرارداد بین صاحب بار، حمل کننده بار و فرستنده بار است. طی این قرارداد و قوانینی که در آن مطرح می‌گردد بار به مقصد مورد نظر جابجا می‌شود. بارنامه نوعی سند مالکیت برای کالا می‌باشد که در آن تمام اطلاعات کالا مانند وزن، تعداد کالا، نوع کالا و مشخصات وسیله نقلیه و راننده و ... درج شده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و روی کار آمدن ابزار های دیجیتال، استفاده از بارنامه به شیوه گذشته ( کاغذی ) کمرنگ شده است و از بارنامه‌های الکترونیکی و آنلاین استفاده می‌شود. در ادامه مقاله به بررسی انواع این بارنامه‌ها و نحوه صدور و استعلام آنها می‌پردازیم.
بارنامه الکترونیکی چیست ؟
نسخه آنلاین و اینترنتی بارنامه‌های سنتی ( کاغذی ) را بارنامه الکترونیکی می‌گویند. در این روش سازمان یا شرکت حمل و نقل، بارنامه را به صورت آنلاین صادر و ثبت می‌کند. نسخه آنلاین بارنامه اطلاعات مربوط به بارنامه و مشخصات کالای حمل شده را به صورت اینترنتی ذخیره کرده و هم چنین دسترسی به این اطلاعات را برای مراجع ذی‌ربط آسان می‌کند، به این صورت که در هر زمانی از شبانه روز می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند. صدور یک بارنامه الکترونیکی به 3 موضوع اشاره دارد:
- راننده یا شخص مسئول حمل بار، صاحب فعلی بار محسوب می‌شود
- قبل از حمل بار، قراردادی بین فرستنده بار و راننده به امضا رسیده است.
- این بارنامه به عنوان سند مالکیت برای کالا‌های حمل شده به حساب می‌آید و کسی نمی‌تواند ادعای مالکیت کالاها را داشته باشد.
مزایای استفاده از بارنامه الکترونیکی
الکترونیکی شدن بارنامه‌ها در زمینه حمل و نقل، علاوه بر کاهش هزینه های روش سنتی آن به تسریع در امور حمل و نقل نیز کمک می‌کند. هنگام ثبت بارنامه به صورت آنلاین، کد رهگیری برای صاحبان کالا ارسال می‌شود و می‌توانند به صورت آنلاین و لحظه‌ای کالای خود را رصد کنند. هم‌چنین کالا و خدمات حمل شده، توسط این بارنامه‌ها بیمه می‌شود و شرکت صادر کننده بیمه در صورت بروز حادثه موظف به پرداخت بیمه می‌باشد. از دیگر مزایای استفاده از این بارنامه، ایجاد یک فرآیند آنلاین با حذف حداقلی کاغذ می‌باشد. بارنامه الکترونیکی برای فرستنده بار، گیرنده و حمل کننده بار مزایای بسیاری دارد و باعث بهبود عملکرد هر کدام می‌شود.
نحوه صدور بارنامه الکترونیکی
سازمان حمل و نقل با استفاده از نرم‌افزار های تحت وب و اپلیکیشن های موبایل صدور انواع بارنامه های الکترونیکی را انجام می‌دهد.ثبت بارنامه به صورت آنلاین به این صورت است که متقاضی بار، به سامانه صدور بارنامه مراجعه کرده و ضمن وارد کردن اطلاعات مربوط به کالا، درخواست خود را برای ایجاد و صدور نسخه آنلاین بارنامه ثبت می‌کند. این نرمافزارها از امکانات متعددی برخوردار می‌باشند و به منظور استفاده بهینه کابران طراحی شده است.
مراحل صدور بارنامه الکترونیکی
همان‌طور که دانستیم صدور بارنامه به صورت اینترنتی، به وسیله نرم‌افزار های تحت وب و موبایل صورت می‌گیرد. شرکت های حمل و نقل از طریق این نرمافزارها اطلاعات لازم را ثبت کرده و در سیستم حمل و نقل کشور ثبت می‌کنند. مراحل صدور بارنامه به صورت الکترونیکی به صورت زیر است :
- ثبت اطلاعات شخصی راننده و وسیله نقلیه حمل بار
- استعلام و بررسی صحت اطلاعات راننده و وسیله نقلیه توسط سیستم
- ثبت اطلاعات تایید شده در سیستم پس از بررسی آن
- ارسال اطلاعات به اداره ثبت حواله و دریافت کد رهگیری
- بارگذاری اطلاعات بارنامه بر روی پروفایل شخص متقضی بار
اگرچه با روی کار آمدن بارنامه‌های آنلاین بسیاری از مشکلاتی که در گذشته وجود داشته از بین رفته است اما به عنوان راننده حمل بار، یک نسخه کاغذی از بارنامه هنگام حمل بار همراه داشته باشید تا در صورت عدم دسترسی به نسخه الکترونیکی بتوانید از آن استفاده کنید.
استعلام بارنامه الکترونیکی
هنگام ثبت بارنامه، سیستم به شما کد رهگیری می‌دهد، با استفاده از این کد رهگیری می‌توانید استعلام بارنامه خود را به راحتی انجام دهید. بارنامه الکترونیکی شامل اطلاعات و مشخصات کاملی است، در نتیجه روش‌های متعددی برای استعلام بارنامه وجود دارد که در ادامه به بررسی هر کدام از این روش‌ها می‌پردازیم.
استعلام بارنامه از طریق سیستم جامع سازمان راهداری و حمل و نقل صورت می‌گیرد. شما به صورت اینترنتی و حتی با استفاده از گوشی موبایل خود می‌توانید به راحتی وارد این سامانه به آدرس smartcard.rmto.ir شوید و استعلام بارنامه خود را انجام دهید. برای استعلام از بارنامه می‌توانید از روش های زیر اقدام کنید:
- استعلام از طریق کد ملی: استعلام و پیگیری بارنامه از طریق کد ملی، رایج ترین نوع استعلام بارنامه است. دقت داشته باشید هنگام وارد کردن کد ملی از صحت و درستی آن اطمینان حاصل کنید. برای استعلام، به قسمت استعلام‌های الکترونیک سامانه راهداری مراجعه کنید.
- استعلام از طریق شماره پرونده: هنگام ثبت بارنامه و اطلاعات آن، پرونده‌ای برای آن در سیستم ایجاد می‌شود. با استفاده از شماره این پرونده که برای هر بارنامه متفاوت است، امکان استعلام بارنامه وجود دارد.
- استعلام از طریق شماره پلاک: اطلاعات و مشخصات وسیله نقلیه و راننده آن هنگام صدور بارنامه ثبت می‌شود. یکی دیگر از راه های استعلام بارنامه، پیگیری از طریق شماره پلاک وسیله نقلیه حمل کننده کالا است. این نوع استعلام علاوه بر نمایش اطلاعات کامل وسیله نقلیه، مشخصات راننده را نیز به شما نشان می‌دهد.
انواع بارنامه‌های الکترونیکی
به طور کلی بارنامه‌ها از نظر قانونی به دو دسته بارنامه غیر قابل انتقال و بارنامه قابل انتقال تقسیم می‌شوند. در بارنامه غیر قابل انتقال، بار را به شخصی که مشخصات آن در بارنامه ثبت شده باشد، تحویل می‌دهند ولی در روش قابل انتقال صاحب بار می‌تواند بار را به هرکسی تحویل دهد.بارنامه های الکترونیکی از نظر حمل و نقل به انواع مختلقی تقسیم می‌شوند که هرکدام دارای شرایط خاصی هستند.
بارنامه جاده‌ای ( Roadway Bill )
صدور این بارنامه الکترونیکی برای حمل و نقل های بین المللی و بین شهری جاده‌ای استفاده می‌شود. به دلیل افزایش حمل و نقل‌های جاده‌ای، بارنامه‌های صادر شده در این نوع حمل و نقل باید دارای اطلاعات کامل از راننده، وسیله نقلیه و کالای حمل شده باشند.
بارنامه ریلی ( Railway Bill )
بارنامه ریلی زمانی صادر می‌شود که قصد حمل و نقل از طریق راه‌آهن و مسیر‌‌های ریلی وجود داشته باشد. استفاده از راه‌آهن نیز از روش‌های حمل و نقل زمینی محسوب می‌شود. از مزیت های استفاده از این روش حمل و نقل می‌توان به افزایش امنیت و حفظ محیط زیست، نسبت به روش جاده‌ای اشاره کرد.
بارنامه دریایی ( Ocean Bill Of Landing )
حمل و نقل کالا از طریق کشتی، یکی دیگر از روش های حمل و نقل محسوب می‌شود. به علت وجود خطرات احتمالی حمل و نقل از طریق دریا، بارنامه دریایی با سخت‌گیری بیشتری صادر می‌گردد. در این نوع بارنامه نوع کشتی و مشخصات فنی آن، نوع کالای حمل شده و تمام موارد حفاظتی و امنیتی درج می‌شود.
بارنامه هوایی ( Airway Bill )
حمل و نقل هوایی، یکی از روش های سریع اما پر هزینه می‌باشد. برخی از کالاها به درخواست متقاضی بار از طریق هواپیما ارسال می‌شوند. بارنامه‌های هوایی شامل مشخصات هواپیما، ساعت پرواز، مبدا و مقصد پرواز، اطلاعات کالا و ... می‌شوند.
چه اطلاعاتی در بارنامه الکترونیکی نوشته می‌شود ؟
بارنامه الکترونیکی به معنای یک شناسنامه و سند مالکیت برای بار به حساب می‌آید. ثبت اطلاعات و مشخصات کالا در بارنامه باعث بهبود روند حمل و نقل می‌شود. اطلاعات درج شده در هر بارنامه نسبت به روش حمل و نقل آن متفاوت است، اما به طور کلی اطلاعات در بارنامه‌ها به صورت زیر ثبت می‌شود:
- ویژگی های ظاهری کالا مانند: وزن، تعداد، بسته بندی و دیگر فاکتور‌های ظاهری
- مشخصات و اطلاعات فرستنده بار، متصدی حمل بار و گیرنده بار
- آدرس دقیق مبدا و مقصد، تاریخ و ساعت تخلیه بار
- اطلاعات مالی مانند: دستمزد راننده، بیمه، هزینه کمیسیون و ...
- کد رهگیری جهت استعلام بارنامه
سخن پایانی
بارنامه به عنوان یک سند و رسید میان مالک بار و حمل کننده بار عمل می‌کند. هرگونه خلل و مشکل در انجام این قرارداد موجب لغو حمل و نقل کالا می‌شود. بارنامه مانند یک شناسنامه برای کالای حمل شده به حساب می‌آید و به همراه داشتن آن در طول مسیر حمل و تحویل کالا ضروری است. بارنامه‌ها به دو صورت کاغذی و الکترونیکی قابل دریافت هستند، که امروزه با پیشرفت ابزار‌های دیجیتال و افزایش وسایل الکترونیکی، از بارنامه‌های آنلاین استفاده بیشتری می‌شود.